De WHGA verzond nieuwsbrieven in 2005, 2006, 2007 en 2009 per e-mail aan circa 500 Nederlandse belangstellenden. Wilt u zich aan- of afmelden of wijziging van uw e-mailadres doorgeven, schrijf aan de WHGA.
Nieuwsbrief juni 2005 (No.1):
Beste
Belangstellende,
De
WHGA, kan in Amsterdam Oud-West terugkijken op een uiterst succesvolle
start van het restauratie-seizoen. Door de enthousiaste adoptie van de door WHGA
voorgestelde restauraties heeft Stadsdeel Oud-West een belangrijke bijdrage
geleverd om de beschamende Amsterdamse restauratie-achterstand in te lopen.
Aldus zijn een aantal ankerpunten voor de locale historie van deze levendige 19e
eeuwse wijk veiliggesteld.
Het enthousiasme werd niet alleen gevoed door de mogelijkheid een deel via het
Europese "Urban"-project te financieren maar zeker ook door
persoonlijke inzet en betrokkenheid van de Stadsdeelmedewerkers ! Het was voor WHGA
dan ook een genoegen daadwerkelijk in de restauraties te kunnen participeren. De
ingeschakelde restauratoren waren Wendy Schoenaker, Myrthe de Smith & Saskia
van der Poel en Marcel Kneppers, allen met deskundige assistent(es). Zij deelden
ten volle in het aanstekelijke enthousiasme en leverden het beoogde vakwerk dat
op waardering van de buurtbewoners kon rekenen. Met als gevolg dat WHGA
diverse keren de media bereikte.
Daarnaast is door WHGA noest doorgewerkt aan de complete inventarisatie
van alle nog bestaande historische gevelreclames ("objecten") in
Amsterdam - en een beetje daarbuiten.... In een volgende nieuwsbrief komen we
daarop terug. Naast frequent contact met de Amsterdamse monumentenzorgers is
door WHGA ook contact gelegd en onderhouden met een aantal belangrijke
stedelijke organisaties.
In feite is binnen drie jaar dus bereikt dat Amsterdam bepaald niet meer
achterlijk is in dit opzicht. Waar het ons nu om gaat is het zichtbaar maken van
de eerste serie restauraties enerzijds en de inventarisatie-resultaten
anderzijds. En niet te vergeten het verbeteren van de contacten met de andere
Amsterdamse stadsdelen en vooral het aanboren van financieringsmogelijkheden
voor noodzakelijke restauraties daar. Want het is inmiddels duidelijk dat in
vrijwel ieder stadsdeel behoudenswaardige reclames aan ons overgeleverd zijn,
dat ons initiatief goed ontvangen wordt, maarrrr……
Organisatie
De WHGA streeft ernaar kennis over bovengenoemde objecten te vergroten en te
verspreiden, zowel bij het publiek als bij ambtenaren, politici en
restauratoren. Uiteindelijk wenst WHGA minstens (passief) behoud van de
nog bestaande objecten en indien nodig conservering of restauratie. Tot nu toe
is het gelukkig uitzondelijk dat we een negatieve reactie kregen. Dus we
concluderen dat het met het draagvlak wel goed zit en ontlenen daaraan een grote
motivatie om op de ingeslagen weg door te gaan.
De inventarisatie was erg arbeidsintensief en zal ook in de toekomst continue
completering, aanvulling en actualisering vereisen. De
restauratie-voorbereiding, -coördinatie en -begeleiding is ook arbeidsintensief
gebleken. De initiatiefnemers komen door de hiervoor genoemde activiteiten niet
toe aan structureel archief- en bronnen-onderzoek, opbouw afbeeldingencollectie,
werving (promotie, lezingen, fondsen) en publiciteit (nieuwsbrieven,
fietsroutes, eigen website).
Waar het zoals altijd om draait is voldoende menskracht en financiële middelen.
Daarmee kom ik op een lastig punt, want de initiatiefnemers van WHGA waren
indertijd van mening dat we beter daadwerkelijk aan de slag konden gaan dan te
verzanden in de perikelen die oprichting van de zoveelste stichting met zich mee
zou brengen. Nu kunnen we aantonen dat deze aanpak tot waardering heeft geleid
maar voor de initiatiefnemers zijn de grenzen in zicht. Meer medewerkers zijn
dus noodzakelijk.
Voor de WHGA is het een handicap gebleken dat we geen rechtspersoon zijn
aangezien we dan geen restauratie-opdrachten kunnen verstrekken, donateurs
kunnen werven of fondsen interesseren om restauraties te subsidiëren. Dat is
dan ook de reden geweest dat door WHGA geïnitieerde restauraties steeds
door Stadsdeel, Woningbouw-organisatie, Vereniging van Eigenaren of Stadsherstel
bij een restaurator in opdracht zijn gegeven.
Na de publicaties als gevolg van de eerste restauraties waren er nogal wat
tipgevers; inmiddels is deze stroom echter weer opgedroogd. Het is kennelijk
nodig steun te zoeken bij nieuwe doelgroepen; daarvoor benaderen we nu
buurtkrantjes. Structurele samenwerking met aanverwante organisaties is door WHGA
wel onderzocht maar heeft in eerste instantie niets opgeleverd doordat
betreffende organisaties zelf marginaal of inactief zijn en/of de handen vol
hebben aan hun eigen doelstelling. Misschien moet WHGA nu alsnog voor de
stichtingsvorm kiezen ?
Hoewel het oprichten van een stichting op zich geen gigantische klus is moet er
toch herhaaldelijk moeite gedaan worden voor de instandhouding ervan. Daarvoor
zijn nieuwe bestuursleden nodig en moet meer overlegd worden. Er is daardoor
minder gelegenheid om ad-hoc te handelen. Wat we ongewenst achten is dat de
stichting een doel op zich wordt; het moet prestatie-gericht blijven. We horen
graag hoe u hierover denkt.
Foto´s en tips
Wat betreft de zichtbaarheid is er inmiddels één-en-ander op het internet te
vinden. De WHGA heeft (nog) geen eigen website bij volstrekt gebrek aan
tijd bij de initiatiefnemers. Maar via de websites van onze top-restaurateur
Wendy, op Cultuurnet, en vooral die van belangstellende Leo kunt u toch een
redelijk aantal schitterende "plaatjes van schilderingen" thuis
bekijken. In deze nieuwsbrief staan om het wat compact te houden dus geen foto´s.
Voor een groot aantal URL´s / links: zie de nieuwsmail.
De WHGA zal in de toekomst het (digitale) fotobestand bij de
inventarisatie moeten completeren en u t.z.t. om hulp vragen daarbij. Voorwaarde
lijkt voorlopig een niet-te-hoge en niet-te-lage resolutie dus (ongeveer 150 á
300 dpi) met een maximale bestandsgrootte van 300 kB per stuk in .jpg-format.
Wegens beperkingen van de mailbox is het nu beslist niet de bedoeling om ons nu
al foto´s te mailen !
Wat betreft de tips is het altijd van belang om te melden dat ergens
werkzaamheden zijn aangevangen die ertoe zouden kunnen leiden dat een
historische reclame het loodje zal leggen. Juist daarom is (fotografisch)
documenteren van het grootste belang. En schroomt u vooral niet om zoveel
mogelijk betrokkenen bij de werkzaamheden erop te wijzen dat restauratie een
alternatief kan zijn voor verwijdering. Benaderen van de opdrachtgever of
eigenaar moet dan ook zo snel mogelijk gebeuren. Het eventueel optekenen op
calque-papier hoeft op zich niet veel tijd te kosten mits de reclame eenvoudig
te benaderen is, bijvoorbeeld door gebruik te maken van de steiger van de
aannemer.
Bezichtiging
Voor u natuurlijk een belangrijk punt: u wilt de restauraties en nog te restaureren
objecten wel eens met eigen ogen aanschouwen. Het zou handig zijn als de WHGA
u daarvoor een routeboekje zou kunnen aanbieden. Voor ons is niet zozeer het
aantal restauraties of bekende objecten de beperkende factor, integendeel, maar
de menskracht ontbreekt ons om zo´n brochure daadwerkelijk samen te stellen en
fondsen te werven voor de duplicering ervan. Een gezamenlijke wandeling of
fietstocht zou ook een mogelijkheid zijn natuurlijk, maar de organisatie
eromheen kunnen we met de beschikbare bemensing nu helaas nog niet opbrengen. We
hopen daarom dat in de toekomst de rondleiders van Gilde-Amsterdam de
historische reclames als een standaard-element in hun wandelingen willen
opnemen. Als alternatief adviseren we u om op internet te surfen naar de route
die Leo Reniers bedacht heeft.
Nieuwsbrief februari 2006 (No.2):
Beste belangstellende,
In de vorige nieuwsbrief (juni 2005) bracht de Werkgroep Historische
Gevelreclames Amsterdam (WHGA) u op de hoogte van recente ontwikkelingen met de
belofte u te informeren over ons inventarisatieproject voor historische
buitenreclames.
Nieuwsbrief mei 2007 (No.3):
. WERKGROEP HISTORISCHE
GEVELRECLAMES . AMSTERDAM e.o.
Beste Belangstellende, Nieuwsbrief november 2009 (No.4): . WERKGROEP HISTORISCHE
GEVELRECLAMES . AMSTERDAM e.o.
Beste Belangstellende,
Geen nieuws meer?
om te beginnen: "wilt u uit de WHGA-mailinglijst verwijderd
worden, stelt u ondergetekende dan daarvan op de hoogte.
Gelukkig is er eindelijk weer wat te melden over de Historische Gevelreclames in
Amsterdam en omstreken. Dit ondanks de sinds herfst 2006 zeer beperkte mogelijkheden
van WHGA om nog activiteiten te ontplooien. Dat is dan ook de reden dat u sinds
mijn vorige Nieuwsbrief No.2 van februari2006 niets meer gehoord had. Misschien was u
door de in den Haag actieve SHIE nog wel uitgenodigd voor de landelijke presentatie
door WHGA bij Amsterdam Stadsdeel Oud-West van een twintigtal restauraties;
de uitnodigingen daarvoor werden niet door WHGA verzorgd. De circa 20
belangstellenden hebben in ieder geval een goed beeld gekregen wat WHGA met hulp
van een actief Stadsdeel en enthousiaste restaurators heeft kunnen bereiken. En na onze
sucesvolle inventarisatie weet WHGA dat er nog heel wat werk verzet moet
worden.
Behalve in Oud-West is met een uiterste inspanning nog een erg opvallend groot
reclamevlak gerestaureerd in het Centrum op de hoek van de Vijzelgracht en de
Nieuwe Looiersstraat, vlakbij het Weteringcircuit. De 3 reclames in dit vlak
heeft WHGA gedateerd omstreeks 1915, dus de periode dat er wel enigszins
sprake was van een wildgroei waar de toenmalige Heemschutters tegen te hoop
liepen, en dat Reclametoezicht tot stand kwam (zie hieronder).
De voorbereiding en de financiering in Stadsdeel Centrum gaven weer vrijwel
onoverkomelijke hoofdbrekens, maar WHGA kreeg uiteindelijk de benodigde
medewerking van de Monumentenambtenaar, eigenaar Heren2, restaurator Wendy
Schoenaker, en niet te vergeten de medewerkers van schildersbedrijf en aannemer
en aanmoedigingen van de winkelier(s) en (buurt)bewoner(s). Gelukkig bleek het
mogelijk door financiële bijdragen van de eigenaar Heren2, binnenstadsfonds
Heijmeijer van Heemstede en zelfs Projectbureau Noord-Zuidlijn nog net op tijd
voor invallen van de natte moesson de restauratie te completeren.
Bemoeilijkende factor behalve de financiering waren de onzekerheden bij de
planning voor medegebruik van de steiger, de voorafgaande gevelreiniging (d.m.v.
afbijtpasta i.p.v. stralen) en het door Monumentenzorg gewenste gevelteer dat
een onjuiste ondergrond zou vormen voor de reclameschildering die met de
specifieke gevelverf van Remmers weer opgebracht zou moeten worden.
Ook bij deze restauratie heeft de speurzin van WHGA ertoe geleid dat
i.p.v. het jarenlang zichtbare "venstertje" van circa 2x3 meter nu de
volledige reclameteksten van 3 reclames over 4x6 meter weer zichtbaar zijn. De
vondst van zeker 2 versies van de middelste reclame over elkaar stelde WHGA voor
een probleem. Zeker toen de restaurator bemerkte dat de oorspronkelijke lay-out
van de oudste versie wat onbeholpen gezet was: de neiging dit te corrigeren
hebben we moeten onderdrukken.
In later jaren zijn de historische reclameschilderingen overgeschilderd of
geteerd en afgedekt geweest met reclameborden: een figuratieve versie van de
bovenste gerestaureerde en nog later door een gelijknamig biermerk dat overigens
consequent niet wenst te sponsoren.
Vervelend was ook dat de informatie in de Beeldbank van het GemeenteArchief
onduidelijke beelden opleverde die niet in voor deze restauratie relevante jaren
en waren gefotografeerd. Zelfs de recent aan de Beeldbank toegevoegde collectie
historische foto´s van afdeling Reclametoezicht van B&W bleek vrijwel geen
overlapping te hebben met de huidige WHGA-collectie. Op het fotofestival
(Utrechtse Poort, Naarden) is een tentoonstelling ingericht "Reclametoezicht
Amsterdam 1925-1935".
Gelukkig biedt de WHGA-website gevelreclames.nl nu wel een tijdsopname
van de Amsterdamse collectie. Via een speurtocht in het GAA naar de historie van
de toenmalige adverterende bedrijven kwam WHGA ook niet veel verder:
vooral over kleinere "neringen" is nauwelijks iets vastgelegd of
gericht gecatalogiseerd en traceerbaar. Misschien biedt verdergaande
digitalisering en "OCR´en" van teksten ooit wel die mogelijkheid,
maar de capaciteit om foto´s beter te ontsluiten zal altijd wel ontbreken. Bij
toeval werd wel een foto aangetroffen van een vrijwel gelijk reclamevlak als de
bovenste gerestaureerde. Bij zichtcontrole hoek Middenweg/Ringvaart bleek echter
dat voor die gevel al decennialang en ander pand te staan. Als dat ooit
afgebroken zal worden heeft WHGA weer wat te doen...
Ook nog in 2006 werd een deerlijk gehavend Jügenstil tegeltableau in de Nieuwe
Hoogstraat schitterend gerestaureerd door Bodill Lamain. Het maakt reclame voor
een fourniturenzaak waarvan de historie "tot zeker 1768" teruggaat en
waarvan de opvolger nog steeds ernaast gevestigd is. Hier met financiële
bijdragen van de Welzijnsorganisatie voor de Binnenstad en de WBC Algemene
Woningbouw Vereniging die er voor de zekerheid een beschermende glasplaat voor
geplaatst heeft.
Naast de hiervoor beschreven restauratie die WHGA actief begeleid heeft
kon met relatief weinig inspanning gestimuleerd worden dat nog een aantal
restauraties in gang werden gezet. Dat betreft echter geen reclameschilderingen,
maar reliëfs en 2 ceramieke gevelpuien van de Gruyter, vlak bij elkaar en beide in
Stadsdeel Westerpark. Hier pakten zowel het Stadsdeel als de WBC´s Rochdale en
ZomersBuiten de restauratie op juiste wijze
aan.
De ene serie reliëfs zijn te vinden op het Stadsdeelkantoor in het Westerpark,
ooit het hoofdkantoor van de International Continental Gas Association (ICGA,
voor de naasting tot Gemeente Gasbedrijf). Het andere is een relief boven Bakkerij
Mediterranee in de Haarlemmerstraat dat aangeeft dat daar sinds mensenheugenis een
"Luxe Bakkery" is gevestigd: deze letters zijn weer goudkleurig ingevuld.
Grappig is dat WHGA de term "luxe" op 1 uitzondering na steeds
tegenkomt bij bakkerijen.
Verder zijn contacten gelegd om unieke reliefletters op een stalen lateibalk
opnieuw te laten vergulden en nog een geschilderde reclametekst(ook op een lateibalk)
te laten herstellen; beide in de Groen van Prinstererstraat. En zijn er ook in
2006-2007 nog een aantal historische reclames herontdekt en aan onze database toegevoegd.
Helaas zullen er net als vorig jaar ook dit jaar weer enkele ontdekkingen gaan verdwijnen
door sloop van het pand (o.a. Bloemstraat, Molukkenstraat), of gevelreiniging zonder dat de
WHGA kans ziet om op tijd een restauratieactie te starten (Melkunie-Sterovita).
Leuk is om incidenteel op het internet te zoeken en te ontdekken dat ook buiten
Amsterdam wel restauraties tot stand komen. Naast den Haag (video interview met
René Klarenbeek), Utrecht (Bakkers-reclame) en Valkenburg (Teekens aan de wand)
natuurlijk ook Nijmegen (Harpol-Solo-reclame) en Dreischor (Solo-reclame) en
Hilversum (Carpetten-reclame). Waar bekend zal de WHGA-website
gevelreclames.nl hiernaar verwijzen.
namens de WHGA
OM TE BEGINNEN:
Uw e-mail adres wordt uitsluitend door WHGA voor deze niet-commerciele publicatie gebruikt.
Evenals bij de vorige WHGA-Nieuwsbrief vraag ik u of u uit de WHGA-mailinglijst verwijderd
wilt worden. Stelt u in dat geval ondergetekende dan daarvan op de hoogte door mij te e-mailen
: verwijder mij uit mailinglijst. Hetgeen ik dan prompt zal doen.
De vorige nieuwsbrief kreeg u van WHGA medio 2007. Hoewel in de tussenliggende periode
WHGA wel alert was of er ergens een historische reclame opdook of door renovatie of sloop
bedreigd werd kwam het nauwelijks tot actie. Maar nu valt er weer wat melden over de
Historische Gevelreclames in Amsterdam en omstreken.
AMSTERDAM-WEST:
Door de financiele ondersteuning van Stadsdeel Oud-West is het mogelijk gebleken om weer
enige al in 2005 teruggevonden historische reclames te restaureren. Deze bevinden zich op
de lateibalken van de panden Jacob van Lennepkade 299-313. Daarvan waren enkele al in vorige
jaren onderhanden genomen, maar nu hebben ook de eigenaars van 301, 305, 307 en 311
toestemming gegeven (de huurder van 309 weigert nog..). Op 313 zat ooit een slijterij of cafe
met in het cement nog een vaag zichtbare contour van een biermerk.
Tevens is, om de hoek van de J.v.Lennepkade, voor het eerst in Amsterdam de "Kampense
oplossing" in de praktijk gebracht. Op het pand Staringstraat 2 heeft restaurator
Wendy Schoenaker al in 2005 het reclamevlak op de 1e etage geconserveerd. Daarop waren,
sinds de bouw van het pand met op de beganegrond een slijterij / cafe, achtereenvolgens 3
of 4 reclames geschilderd.
Nu WBC "Alliantie" (vroeger "de Dageraad") het pand ging renoveren kwam ook de toestemming
om op de 2e etage de vrijwel onzichtbare oudste muurschildering (van de 1e etage) in volle
glorie zichtbaar te maken (zie bijlage, foto Wendy Schoenaker). Aannemersbedrijf Coen
Hagedoorn verleende ons toegang tot de steiger. Stadsdeel Oud-West gaf daarvoor de
financiele mogelijkheid. Tevens is het muurvlak op de 3e etage van een passende ondergrond
voorzien al hebben we geen bewijs kunnen vinden dat het als reclamevlak verhuurd is geweest.
Op de 1e etage valt te lezen dat het cafe de Toren was genoemd door eigenaar de Jong omdat op
de hoek ertegenover de Vincentiuskerk stond, nu is dat nieuwbouw met een Vincentiuskapel. Op
de 2e etage staat Porta Pia wat aan de toegangspoort naar Rome refereert als associatie naar
het centrum van de katholieke kerk. De slijterij verkocht kennelijk het likeurtje "Elixir
d´Anvers" dat toen in de mode was bij de kerkgangers.
Cafe de Toren is uiteraard het eindpunt van de WHGA-wandelroute door Oud-West; Fons Alkemade
van WHGA is nu bezig om het wandelrouteboekje af te maken.
AMSTERDAM-NOORD:
Aan de overkant van het IJ is na lang aandringen van voornamelijk historicus Richard
Hengeveld van de WHGA door het plaatselijke projectbureau opdracht gegeven om de grootste
historische reclametekst van Nederland te herstellen. Toen eenmaal de steigers er stonden
verscheen er plotseling graffity over deze tekst. Nadat de graffity weer was verwijderd zijn
uiteindelijk toch de letters NDSM (volluit: Nederlandsche Dok- en Scheepsbouw Maatschappij)
opnieuw geschilderd.
OVERIGE STADSDELEN:
Kort geleden werd de verwijdering van moderne reclames aan "de rode loper" hervat. Kennelijk
laat zich dat beleidsdoel van Stadsdeel Centrum moeilijk verenigen met behoud en herstel van
historische gevelreclames, want ondanks positieve mondelijke reacties van raadsleden is WHGA
er nog steeds niet in geslaagd om daadwerkelijke steun te realiseren. Mochten er in 2010
financiele middelen ter beschikking komen, dan zou WHGA in Centrum een keus moeten maken
welke historische reclame als volgende hersteld zal kunnen worden.
Ook in Stadsdeel Oud-Zuid zou WHGA graag in 2010 minimaal 1 restauratie in gang zetten, maar
dat kan pas als we het vertrouwen hebben over voldoende financien te beschikken.
ORGANISATIEVORM:
Om pragmatische reden is WHGA aan de gang gegaan zonder eerst een Vereniging of Stichting
op te richten. Dat WHGA nog steeds een Werkgroep is en niet een (uitvoerende) Stichtingsvorm
heeft maakt het onwenselijk en onmogelijk om zelf een subsidiepotje op te zetten zoals
bijvoorbeeld de VVAG dat heeft. WHGA heeft
eerlijk gezegd ook nog niet veel moeite gedaan om daarvoor de juiste vrijwilliger(s) aan WHGA
te binden, mede omdat de nadruk van de inspanning lag bij de tot-nu-toe toch al circa 25
gerealiseerde restauraties.
WEBSITES:
Leo Reniers heeft op enthousiaste wijze enige jaren geleden www.gevelreclames.nl voor WHGA
gebouwd en onderhouden. Als veteraan heeft hij na wat gezondheidsklachten een tijdje geleden
besloten dat werk niet voort te zetten. Dat is de reden dat bijwerken van deze website
gestaakt is. WHGA houdt deze website van Leo uiteraard wel in stand totdat zich een nieuwe
vrijwilliger aandient om de door WHGA verzamelde en gearchiveerde informatie via een nieuwe
website toegankelijk te maken.
WHGA heeft vernomen dat buiten Amsterdam inmiddels ook weer enkele historische gevelreclames
gerestaureerd zijn. Hoewel Wendy Schoenaker natuurlijk niet als enige restaurator hieraan
werkt geeft www.wendyschoenaker.nl wel een overzicht van de meeste recente restauraties.
BIJEENKOMST:
Op 20 november 2009 organiseert
STIEL in Leiden i.s.m. "geveltekens"-restaurateursplatform "Tekens aan de Wand" een bijeenkomst waar WHGA uiteraard aanwezig zal zijn. De uiterlijke
aanmeldingsdatum is 16 november 2009. Inlichtingen voor een uitnodiging en programma kunt u per
e-mail aanvragen bij de website van TadW (Peter Nijhof) of STIEL (Joop Gijsman).
namens de WHGA
Vraagt u zich nu af of de WHGA na 2009 is ingeslapen ? Bepaald niet ! Tussen 2009 en 2013
heeft de WHGA een flink aantal restauraties afgerond, we kregen aandacht van de pers en
andere media. En tussendoor slaagde het WHGA-team erin om eind 2012 (met een zetje in de
rug van Stadsdeel-West) een schitterend wandelboekje samen te stellen en uit te geven:
"Muurreclames in Mokum - Oud-West" toont onze wapenfeiten.
De aankondiging van dit wandelboekje werd per e-mail (die gezien kan worden als Nieuwsbrief
No.5) door de uitgever aan alle belangstellenden op de WHGA-adreslijst verzonden; ook de
landelijke achterban van Tekens aan de Wand werd door de uitgever zo geïnformeerd.