Organisatie & restauraties


Situatie tot 1999:
de WHGA bestond nog niet, maar Stadsherstel Amsterdam had op drie door hen gerestaureerde panden gezorgd dat ook de historische reclames in ere hersteld werden. Er was beperkte aandacht voor de verdwijnende geschilderde reclames in het blad Art View (1997), en in een artikelenserie in het Parool (omstreeks 1990 ?) die de WHGA helaas nooit meer heeft teruggevonden.


Situatie 2000-2007:
In het maandblad Ons Amsterdam startte in 2000 een serie van 20 artikelen over verdwijnende geschilderde reclames, en in de loop van dat jaar troffen twee toekomstige WHGA-teamleden elkaar op een eerste algemene bijeenkomst van het landelijke platform "Tekens  aan de Wand" (TadW) in Kampen. Deze twee teamleden werden kort daarop in het diepe gegooid toen in toenmalig Stadsdeel Westerpark zich plotseling een antieke caféreclame voor restauratie aandiende. Na wat publiciteit daaromheen meldden zich nog enige Amsterdamse belangstellenden waarvan er enkelen al snel weer afvielen. Maar met drie man kun je ook heel wat aan, naar nog zou blijken.

We hadden bedacht dat WHGA © staat voor "Werkgroep Historische Gevelreclames Amsterdam en omstreken". In den beginne was de WHGA geen rechtspersoon en had geen budget. Maar het driemanschap was het erover eens dat we als liefhebbers van de Amsterdamse historie op het gebied van geveltekens ons met hart en ziel als onbezoldigde vrijwilligers zouden inzetten om dit erfgoed in de openbare ruimte te hoeden en op de kaart te zetten. De Werkgroepsvorm bleek goed te werken.

Met veel moeite, hardnekkige inzet, afgedwongen geluk en niet te vergeten de enorme medewerking vanuit Stadsdeel Oud-West heeft de WHGA daar toch ruim 20 restauraties laten voltooien doordat we konden putten uit de Urban-II subsidie. De Stadsdeelorganisatie was bereid om de formele opdrachtgever van de restauratoren te zijn waarbij de WHGA de restauraties voorbereidde en leidde. Als sluitstuk nodigde in 2006 de WHGA deelnemers aan het TadW-overleg uit voor een presentatie en een twee uur durende wandeling die later de basis zou vormen voor ons eerste wandelboekje over de gevelreclames in Oud-West.

Het nadeel van de Werkgroepsvorm i.p.v. een Vereniging of Stichting bleek ons ook: we kennen onze achterban deels wel (mailinggrootte circa 500 personen) maar we konden hen niet om financiële steun vragen voor restauraties in (en om) Amsterdam. Overigens verkeerde TadW in dezelfde positie, dus daar kon de WHGA ook niet terecht: het driemanschap moest het echt zelf doen. U kunt sindsdien dus geen WHGA-lid worden, maar wel donateur of medewerker.

Resultaat: 24 voltooide restauraties (gemiddeld ruim 3 per jaar), waarvan 3 zonder directe bemoeienis van de WHGA.


Situatie 2008-2010:
de WHGA zocht een oplossing om door te kunnen gaan met restaureren. Het bleek mogelijk om, op basis van de geslaagde restauraties, sommige eigenaren daarvoor aan te spreken. Dit kwam door een grootscheeps renovatieprogramma van woningbouwcorporaties waarbij de WHGA kon meeliften tijdens onderhoud aan de gevels waarbij toch al een steiger geplaatst moest worden. De WHGA vond deze eigenaren bereid om de formele opdrachtgever van de restauratoren te zijn waarbij de WHGA de restauraties voorbereidde en leidde.

De WHGA deed ook pogingen om niet alleen in Stadsdeel Oud-West maar ook in Stadsdelen Oud-Zuid en Noord op deze basis te kunnen functioneren maar slaagde daar toen niet in, hoewel ook daar sprake was van de negentiende eeuwse gordel en URBAN-II-budget voor achterstandswijken. De WHGA (als projectleider)  had bedacht om de Stichting Historische Gevelreclames Amsterdam (SHGA ©) naast zich te willen zien die als doel zou hebben budget te verwerven voor toekomstige WHGA-restauraties. Met subsidies, donaties en giften zou dan het Fonds Historische Gevelreclames Amsterdam (FHGA ©) gevuld kunnen worden.

We zagen echter op tegen het gedoe, dus nam de WHGA contact op met de verwante Vrienden van Amsterdamse Gevelstenen. Deze (VVAG) is immers een gerenommeerde en actieve restaurerende instelling en rechtspersoon met culturele ANBI-status, met leden en donateurs. De VVAG zag wel dat de WHGA inmiddels goed presteerde, en zich ook op niet-bekrompen wijze inspande om geveltekens te behouden, maar had nog wat bedenktijd nodig. Ook van de zijde van de Bond Heemschut kreeg de WHGA nu steun. En het driemanschap trof zodoende nog drie enthousiasten die daadwerkelijk een bijdrage leveren. Zo kon ook een begin gemaakt worden met een publicatie over de eerste series restauraties.

Resultaat: 2 voltooide restauraties (gemiddeld bijna 1 per jaar).


Situatie 2011-2013:
de WHGA kwam in 2011 met de VVAG overeen dat door de verwantschap onder de noemer "historische geveltekens" er geen bezwaar was om een gezamenlijke financiële administratie te voeren. Daartoe beheert de VVAG-penningmeester het WHGA-budget als een "geoormerkt bedrag". Dit opende de weg voor de WHGA om bij de Stadsdelen projectsubsidies aan te vragen om de (professionele) restauratoren en eventueel de benodigde steiger te kunnen betalen. Hoewel het WHGA-team jaarlijks circa 2000 uur besteedt aan historisch onderzoek, projectvoorbereiding en begeleiding is dit altijd onbezoldigd gedaan uit liefde voor de stad en de historische geveltekens.

Per project of cluster van projecten verwerft de WHGA sindsdien toestemming van de eigenaars en restauratiebudgetten, en verleent de opdracht(en) aan de gecontracteerde restaurator(en), dit alles in goed overleg met de VVAG. Inmiddels zijn op deze wijze ook restauraties in de Stadsdelen Oost, West en Centrum gerealiseerd. Op dezelfde wijze kon de opdracht gegeven worden om het (eerste) Wandelboekje uit te geven: "Muurreclames in Mokum - Oud-West".

Resultaat: 13 voltooide restauraties (inclusief 1 gevelsteen, gemiddeld ruim 4 restauraties per jaar), waarvan 2 zonder directe bemoeienis van de WHGA.


Situatie 2014-2015:
de WHGA zette de werkzaamheden met verve voort. Hoewel de jaarlijks beschikbare subsidie door Stadsdeel Centrum niet verhoogd werd slaagden wij erin een flink aantal projecten op te starten, nadat toestemming van de eigenaren verkregen was en ons budget nog niet uitgeput bleek. Ook nu weer besteedde het kleine WHGA-team minstens zoveel vrijwilligersuren aan voorbereiding en begeleiding als de feitelijke duur van de restauraties; vermoedelijk leverden wij meer dan een manjaar werk ter waarde van circa 3x het gesubsidieerde bedrag.

In 2015 namen onze activiteiten een andere wending: de WHGA assisteerde bij een buurtinitiatief in Stadsdeel West, op bekend terrein dus, met een figuratieve blikvanger volgens de "Kampense aanpak" (iets op een andere plaats terugbrengen dan waar het gezeten had). Daarbij werd voor het eerst een archieffoto volledig als basis gebruikt om door bewerking en projectie een 99% nauwkeurige reproductie te maken.

Vervolgens konden we deze methode ook in de Stadsdelen Oost en Centrum toepassen voor drie spraakmakende reconstructies, dit keer wel exact waar de oorspronkelijke schilderingen gezeten hadden. Verder wist een van onze restauratoren een ooit weggesloopt tegeltableau natuurgetrouw nieuw te glazuren, te bakken en te monteren volgens een archieffoto.

Resultaat: 14 voltooide restauraties (gemiddeld ruim 7 restauraties per jaar) en 2 voltooid in sept. 2015.


Situatie 2016-2019:
de WHGA ging enthousiast in hoog tempo door. Na Stadsdeel Centrum kregen we na wel 10 jaar soebatten in 2016 eindelijk ook van Stadsdeel Zuid groen licht en een contactamtenaar. Na een stevige selectie konden toen enige projecten starten, nadat toestemming van de eigenaren verkregen was. Het kleine WHGA-team was weer heel wat vrijwilligersuren kwijt aan onderzoek, voorbereiding en begeleiding zodat het schilderwerk vlot zou verlopen.

In 2017 konden we nog wat eerder toegekend budget van Stadsdeel Oost besteden aan restauraties langs de Amstel, maar ook in Centrum en West was de WHGA actief. Verder zetten we de inhaalslag in Zuid voort, en zelfs even benoorden de stad had de WHGA een project. N.a.v. de spectaculaire "Kampense aanpak" aan de Hobbemakade kregen we fraaie publiciteit in de Amsterdam-editie van de Telegraaf. Verder kon de WHGA merken dat goed voorbeeld doet volgen, want meerdere bewoners en eigenaren namen zelf initiatief om de historische geveldetails in ere te herstellen.

Daarna kregen we in 2018 nog wat bijzondere projecten: een kunstschildering (referentie aan vroeger bedrijf), een eeuw oud straatnaambord, een reclametekst op houten gevelbetimmering en een herontdekte maar gebroken hardstenen reclametekst. Ook heel bijzonder was in 2019 een vrijwel verdwenen reclametekst in de oude Jodenbuurt waar een heel verhaal achter zat van oorlogsverdriet en emigratie, maar ook een overgekomen kleinkind dat de naam van haar opa zelf mocht inschilderen terwijl haar moeder in Canada via de telefoon meekeek. Dit kreeg ook weer uitgebreid publiciteit in de Amsterdam-editie van de Telegraaf (en vervolgens in de Metro).

Helaas bleek ons dat we ook wel eens een verlies moeten incasseren: in twee gevallen werden pogingen tot behoud in situ van een historische reclametekst op een bord niet gehonoreerd. Eén bord verdween spoorloos, het andere kon na bijlegging van een conflict met de eigenaar veiliggesteld worden. Wegens onrealistische eisen van een andere eigenaar en gebrek aan geschikte subsidiemogelijkheid kon een herontdekte bijzondere achterglasreclame niet in zicht en gerestaureerd worden: een doornroosje dus.

Wat betreft de financiering maakten we voor het eerst gebruik van een nieuwe subsidieregeling van bMA, die echter door de aanvraag- en beoordelingsprocedure voor de WHGA niet geschikt is om voortvarend op actuele kansen in te spelen. Daarnaast blijft natuurlijk de mogelijkheid van financiering via een buurtinitiatief, maar ook dat is geen simpele weg gebleken. Bij gebrek aan beter waren we er toch blij mee ! Een poging om bij een fonds subsidie los te weken is tot nu toe niet geslaagd zodat we vooral blijven leunen op steun van de Stadsdelen en bMA, hoewel een stadsbrede generieke regeling de voorkeur krijgt van VVAG + WHGA.

Resultaat: 30 voltooide restauraties (gemiddeld ruim 7 restauraties per jaar), waaronder 7 "eerste stenen", 1 stenen reliëftekst en 2 tegeltableau's.

 

Streven voor 2020:
de WHGA houdt ambitie m.b.t. minimaal 1 restauratie in Stadsdeel-Noord, maar eerder gelegd contact heeft nog niet geleid tot in beweging komen van de betreffende ambtenaren. N.a.v. onze restauraties aan (voormalige) schoolgebouwen zijn onze goede contacten met de beherende ambtenaren van belang voor behoud van kenmerkende schoolopschriften.

Er is nu een redelijk goed contact met enkele vastgoedbedrijven zodat we hopen dat deze sector zich nog wat meer wil gaan inspannen om (samen met de WHGA) historische (gevel)details zoals onze gewaardeerde historische reclames te behouden indien een pand voor hergebruik verbouwd wordt.

Behalve de restauraties van geschilderde reclames wil de WHGA ook meer aandacht richten op accentueren van architectonische teksten en eerste stenen. Met de penningmeester van de VVAG is afgesproken dat u als belangstellende voor deze vorm van kleine geveltekens een bijdrage aan toekomstige restauratie(s) kunt leveren. Kleine objecten die vanaf straatniveau bereikbaar zijn kunnen meestal voor pakweg honderd euro gerestaureerd worden. Grotere objecten waar veel onderzoek aan de gevel voor nodig is kosten meer tijd, denkt u daarbij aan 1 tot 2 werkweken die we aan de restauratieschilder moeten betalen. Daarbij komt dat grotere objecten meestal hoog aan de gevel zitten wat huren van een solide steiger noodzakelijk maakt. Wegens o.a. de ARBO-eis voor een veilige en ruime werkplek laten wij dit door een steigerbouwbedrijf doen waarbij vooral "brengen en halen" de kosten opjaagt. Daardoor komen de kostbaarste restauraties op enkele duizenden Euro's.

Om u een idee te geven welke objecten in 2020 gerestaureerd kunnen worden zodra budget beschikbaar is:

Er zijn nog wel enkele andere objecten, maar daarvan moet de WHGA eerst overleggen met de eigenaar.


Donaties en sponsoring:
de WHGA doet natuurlijk ook aan crowd funding. De reden is dat we de restauratiekosten proberen te verdelen tussen de eigenaar, belangstellenden en subsidiegevers.

Uw donatie, gift of schenking kunt u overmaken aan de Vrienden Amsterdamse Gevelstenen/-tekens te Amsterdam
naar IBAN: NL85 INGB 0006 2592 58
onder vermelding van: "donatie t.b.v. WHGA XXXX"

In plaats van XXXX kunt u bijvoorbeeld de WHGA-projectnaam vermelden, de straatnaam of postcode, of het Stadsdeel waarvoor u uw donatie bij voorkeur wilt bestemmen. Wij kunnen niet steeds garanderen dat we daar op korte termijn tot restauratie zullen overgaan maar willen graag met uw voorkeur rekening houden. Bij sterke voorkeur, twijfel, vragen, of aanbod van hulp of informatie raden we u aan om contact op te nemen met de WHGA-projectleider: 020-6827423. Zonder vermelding van een doel komt uw donatie ten goede aan restauratie van een onderhanden gevelteken. Belastingtechnisch is de culturele ANBI-status van de VVAG hierbij voor u een voordeel.

De WHGA verwelkomt sponsoring, financieel of "in natura", met name indien u steigerbouwer bent of incidenteel een mobiele hoogwerker ter beschikking wilt stellen voor een beperkte periode. Neemt u s.v.p. contact op met de WHGA-projectleider: 020-6827423.


Toekomstperspectief:
als komende tijd voldoende restauraties gerealiseerd worden in Stadsdeel Centrum en Stadsdeel Oost kan de WHGA wandel- of fietsrouteboekjes daarover gaan voorbereiden. Daarmee hangt samen dat van een groot aantal geslaagde restauraties de beschrijvingsbladen nog gecompleteerd moeten worden en via deze website ontsloten.

Ter versterking van het beschikbare budget moeten fondsen en donateurs nog worden aangeschreven.

Door organisatie van lezingen en publiekswandelingen door het WHGA-team kan de belangstelling worden aangewakkerd en wellicht wat extra inkomsten gegenereerd worden. Het zal u duidelijk zijn dat deze nogal wat tijd vergende intenties nauwelijks door het WHGA-team kunnen worden opgepakt naast de organisatie van de voorgenomen restauraties.

Dus als extra voornemen noem ik de uitbreiding van het WHGA-team met een promotiemedewerker en een fondsenwerver.

Home.